Een Moment – de boeken vullen zich

De onschatbare waarde van Stilte

Al bijna twee jaar opent het koorhek zich op werkdagen om 12.30 uur. In die tijd vulden de boeken van Vreugde en Verdriet zich met prachtige, ontroerende en indrukwekkende intenties. Mensen uit binnen- en vooral buitenland geven antwoord op de uitnodiging om ‘even stil te worden’, een kaarsje te branden en iets in de boeken van vreugde en verdriet te schrijven.

Ervaring van de vrijwilligers

Hoe kijken de vrijwilligers van Een Moment terug op deze tijd en hoe beleven zij hun eigen inzet?

Stuk voor stuk geven de vrijwilligers in eigen bewoordingen weer hoe dit werk voor hen ook te maken heeft met hun eigen zingeving. Het betekent veel voor hen en zij voelen zich allemaal, elk op hun eigen manier, zelf ook geraakt door wat zij beleven bij het koorhek. Zo voedt deze rol hen zelf ook en geeft vulling aan de eigen zingeving en eigen verlangens.

Ook benoemen de vrijwilligers de ontroering die zij beleven wanneer bezoekers na een moment van stilte zichtbaar ontroert het hoogkoor weer verlaten. In eigen woorden zeggen zij: “hier gebeurt iets”. Dat gebeuren is van grote waarde en niet in woorden te vangen. Het gebeurt in die stilte die gecreëerd, geheiligd en bewaakt wordt achter het koorhek.

Even thuis komen

Door het jaar heen is er duidelijk verschil in aantallen bezoekers van Een Moment. Dat maakt voor de vrijwilligers geen verschil. Zij doen naar hun overtuiging belangrijk werk. Het maakt niet uit of dat voor 2 of 20 bezoekers is.

Waar Een Moment ook bedacht was voor Haarlemmers, zijn het in de praktijk vooral toeristen uit binnen- en buitenland die de drempel van het hoogkoor overstappen.

Want juist als je onderweg bent en van de ene bezienswaardigheid naar de andere holt. Of wanneer je juist ver van huis en je geliefden bent, biedt Een Moment op een waardevolle manier rust en bezinning die verkwikking en heiliging brengt voor op reis.

Hier voelde ik mij weer even thuis ook al ben ik ver weg van waar ik woon.
– een bezoeker uit Duitsland

Gastvrouw en toonzetter

Vrijwilligers noemen zich behalve poortwachter ook gastvrouw en toonzetter. Zij zien zich als wachter over de stilte, als iemand die de bezoekers verwelkomt en met open armen wil ontvangen en bij dat welkom ook direct de toon zet. Dat laatste staat ook weer in relatie tot die stilte. Vrijwilligers spreken op gedempte toon met de bezoekers om in hun houding al aan te geven dat het hoogkoor een plek is van bezinning, meditatie en stilte.

Juist de waarde van gastvrijheid wordt door elk van hen benadrukt. Het gaat er om mensen de gelegenheid te bieden en ze te verwelkomen, om ruimte te geven waar het werkelijk om draait. De diepe overtuiging dat ruimte voor stilte voor elk mens van levensbelang is, maakt hen gemotiveerd anderen de gelegenheid te bieden om zich welkom te voelen in die stilte. Voor alle vrijwilligers heeft deze stilte iets te maken met God, met voeding voor de ziel. God is niet in woorden te vatten maar in de stilte ontstaat er ruimte voor datgene wat zij God noemen. Andere mensen de gelegenheid bieden om dit ook te ervaren, vormt de basis voor de gastvrijheid die zij willen bieden aan bezoekers van de Bavo. Vanuit die overtuiging lukt het om gastvrij mensen uit te nodigen bij het koorhek om de stilte in te stappen.

Reacties

De ervaring van de vrijwilligers is dat de meeste bezoekers aangenaam verrast reageren op de uitnodiging. Veelal trekken zij de portemonnee om direct een bijdrage te doen. Nog groter wordt de verrassing dat zij die portemonnee weer mogen wegstoppen. Alle vrijwilligers benoemen een gevoeligheid die hen helpt om de mensen aan te spreken die ook open staan voor de uitnodiging. Natuurlijk zijn er wel eens mensen die de uitnodiging afslaan maar dat gebeurt eigenlijk altijd op een vriendelijke rustige manier. De vrijwilligers hebben hierbij allen de overtuiging dat het iedereen vrijstaat om de uitnodiging aan te nemen of af te slaan. Aan de basis staat hier wederzijds respect en dat wordt, in hun beleving, niet geschaad.

Liturgie

De maandag verdient specifieke aandacht omdat op deze dag de gebeden van vreugde en verdriet worden uitgesproken. Op deze manier is dit het enige Moment in de week waarin de stilte doorbroken wordt. Tijdens dit Moment zijn er meerdere spanningsvelden aan te wijzen, o.a.: Nederlands – Engels, afstand – nabijheid, verhuld (kerkelijk) taalgebruik – dagelijkse taal.

Juist doordat Een Moment vooral bezocht wordt door buitenlandse toeristen schiet het gebruik van enkel de Nederlandse taal vermoedelijk haar doel voorbij. De vreemdheid voor toeristen wordt dan mogelijk te groot om te kunnen beleven wat er gebeurt. Gebruik van de Engelse taal op bepaalde momenten helpt om herkenning te creëren. Hierbij speelt natuurlijk mee hoe vrij de voorganger zich voelt in het gebruik van de Engelse taal.

In korte tijd hoopt de voorganger contact te leggen met de bezoekers. Een kort ogenblik komen vreemde mensen bij elkaar door het delen van vreugde en verdriet. Juist die emoties verbinden mensen met elkaar, zijn herkenbaar en deelbaar.

Observaties

Het is niet gelukt om meer dan één bezoeker te spreken (het is opvallend dat veel bezoekers van Een Moment de kerk daarna vrij snel verlaten) waardoor het niet te zeggen is hoe bezoekers dit ervaren. Vrijwilligers geven terug dat mensen zichtbaar ontroerd zijn. Dat er iets gebeurt, dat mensen geraakt worden, is duidelijk. Daardoor kun je zeggen dat het nabijkomen van ‘vreemden’ op een bepaalde manier goed lukt. Bij deze opdracht heb ik de voorgangers niet geïnterviewd. Enkelen hebben spontaan gezegd dat het enigszins schuurt dat je niet goed contact kunt leggen met de bezoekers. De onbekendheid maakt enigszins onzeker. Het lijkt mij zeker interessant om eens uit te vragen wat voorgangers zelf ervaren en ontvangen tijdens de maandagen.

Door de keuze voor het Coventrygebed ontstaat er verbinding met kerken en christenen over de gehele wereld. Tegelijkertijd is het behoorlijk liturgische taal. Je kunt je hierbij zeker afvragen of dit herkenbaar is voor mensen. Daarnaast staat de ‘eigen’ taal van de opgeschreven vreugde en verdriet. In de uitgesproken gebeden wordt deze op eigen wijze verwoord door de voorganger. Die gebeden raken zo meer aan de omgangstaal van mensen. Hierbij zijn verschillen tussen voorgangers te duiden: de ene voorganger noemt God meer in de gebeden dan de andere voorganger. Dat is enerzijds mooi want de breedte van de protestantse kerk komt hiermee samen in het hoogkoor. Ook bezoekers zullen onderling verschillen van plek binnen de brede wereldkerk. Anderzijds kan het vaak noemen van God ook afleiden van de inhoud van de gebeden. Voor de performance is het, mijns inziens, ook van belang dat de gekozen woorden passen bij de voorganger die ze uitspreekt. Daardoor worden de gebeden aansprekend.