Einde of nieuw begin?

Wil van Maris | Voorzitter Algemene Kerkenraad Protestantse Gemeente Haarlem

Wat is er aan de hand, als praktisch op elk gebied van onze samenleving de mensen met grote felheid en snelheid uit elkaar gedreven worden en aan tegenovergestelde polen belanden?

Zo begint het boek ‘Einde of nieuw begin’ van cultuurfilosoof Feitse Boerwinkel uit 1974 (!) Het boek was een bestseller in de jaren zeventig en werd in veel kerkelijke kringen besproken. Mijn exemplaar vertoont ook duidelijk sporen van intensief gebruik! Boerwinkel beschrijft het einde van een zestal tijdperken in West-Europa, te weten (in zijn terminologie) het agrarische, renaissancistische, de suprematie van de blanke, de suprematie van de mannen en het einde van de Joodse ballingschap. Het voert te ver om ze hier te behandelen maar het gaat om een keerpunt, een breuklijn in de westerse beschaving en ‘het einde van oude cultuurpatronen, en de mogelijke geboorte van een nieuw patroon van samenleving en samenwerken.’

Onder het kopje: ‘Ander denkpatroon’ beschrijft Boerwinkel waarom we anders moeten gaan denken en handelen:

Deze wereld is door de communicatiemiddelen klein, door de bevolkingsexplosie vol en door de atomaire wapenen uiterst kwetsbaar geworden. Daarom is het geen zaak van idealisme maar van realisme om anders te gaan denken, niet exclusief maar inclusief. Onder inclusief denken versta ik een denken dat er van uit gaat dat mijn welzijn niet verkregen kan worden ten koste van de ander, ook niet zónder de ander, maar dat het alleen verkregen kan worden als ik de ander de kans geef om tot zijn recht, tot zijn bestemming, tot zijn welzijn te komen. (blz. 238)

Ik moest aan dit boek denken bij de jaarwisseling, waarschijnlijk vanwege de titel. Maar hoe actueel is het, vijftig jaar later! Misschien met wat andere accenten, maar toch. Want beleven wij het einde van tachtig jaar vrede in West-Europa? Zitten we midden in een nieuwe koude oorlog, of erger? Is het einde van onze lieve planeet in zicht door ons wangedrag? Is er een tijdperk aanstaande waarin multi-miljardairs en oligarchen (of is dit een pleonasme?) het voor het zeggen krijgen in de politiek? God verhoede het. De voortekenen liegen er niet om. Wat te denken van de cartoonist van de Washington Post wier tekening, bedoeld als kritiek op rijke media- en techbazen die gunsten proberen te krijgen van president Trump, niet geaccepteerd werd omdat het ging om Jeff Bezos, toevallig eigenaar van deze krant? Om maar één voorbeeld te noemen.

Welke kant gaat het op? Het voelt toch een beetje als leven tussen hoop en vrees. Het goede nieuws is dat we persoonlijk altijd een keuze hebben. Een keuze in ons handelen. Een keuze om het goede te doen en uit te dragen. In onze eigen kleine kring, thuis, op het werk, in de politiek, in de kerk. ‘Laat je keuzes je hoop weerspiegelen, niet je angsten’, zei Nelson Mandela. Toen ooit aan de Duitse theologe Dorothee Sölle werd gevraagd: ‘Denkt u dat de mens te veranderen is, te verbeteren?’ antwoordde zij: ‘Deze vraag zie ik als het echte atheïsme. Wie zo’n vraag stelt, wie gelooft dat de mens niet veranderen kan, die gelooft ècht niet in God.’ De bijbel staat immers vol met verhalen waarin een beroep wordt gedaan op de mens om zich af te keren van een verkeerde denk- en handelwijze en een houding aan te nemen die voor hem/haar én de medemens heilzaam is. Profeten met visie hebben we nodig, en gelukkig zijn die er. Soms zijn we het zelf.

Laten we geloven in het goede en genieten van wat 2025 ons óók te bieden heeft. Laten we omzien naar elkaar.

Wil van Maris
voorzitter AK

Lees hier de gehele nieuwsbrief van 20 januari 2025